درمان آرتروز زانو با ترکیب پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) و اسید هیالورونیک (HA)
آرتروز زانو یکی از شایع‌ترین مشکلات مفصلی در سراسر جهان است که بسیاری از افراد، به ویژه سالمندان، با آن دست‌و‌پنجه نرم می‌کنند. درد، کاهش حرکت و خشکی مفصل زانو از جمله علائم این بیماری هستند که می‌توانند کیفیت زندگی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهند. با این حال، پیشرفت‌های نوین در علم پزشکی باعث شده است که روش‌های جدید و مؤثری برای کاهش علائم و بهبود عملکرد زانو در دسترس قرار گیرد.
یکی از روش‌های درمانی نوین برای آرتروز زانو، ترکیب پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) و اسید هیالورونیک (HA) است. این روش که به نام “درمان ترکیبی PRP و HA” شناخته می‌شود، با تزریق مستقیم این دو ماده به مفصل زانو، به کاهش درد و بهبود وضعیت مفصل کمک می‌کند. اما این دو ماده چگونه عمل می‌کنند و مزایای استفاده ترکیبی از آنها چیست؟ در ادامه به این موضوع خواهیم پرداخت.
پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) چیست؟| درمان آرتروز زانو با ترکیب پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) و اسید هیالورونیک (HA)
پلاسمای غنی از پلاکت یا PRP، نوعی ماده تزریقی است که از خون خود فرد تهیه می‌شود. این فرآیند شامل گرفتن مقدار کمی از خون فرد، سانتریفیوژ کردن آن برای جداسازی پلاکت‌ها و تهیه پلاسمای غنی از پلاکت است. پلاکت‌ها حاوی فاکتورهای رشد و پروتئین‌های ضدالتهابی هستند که می‌توانند به ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده و کاهش التهاب کمک کنند.
با تزریق PRP به مفصل زانو، فاکتورهای رشد آزاد شده از پلاکت‌ها، به ترمیم بافت‌های مفصلی و بهبود وضعیت غضروف کمک می‌کنند. همچنین، این روش از آنجا که از خون خود بیمار استفاده می‌شود، کاملاً ایمن است و عوارض جانبی کمتری نسبت به سایر روش‌های درمانی دارد.
اسید هیالورونیک (HA) چیست؟
اسید هیالورونیک یا HA، ماده‌ای طبیعی است که به‌طور طبیعی در مایع سینوویال مفاصل بدن وجود دارد. این ماده به حفظ خاصیت ویسکوزیته و روانی مایع سینوویال کمک کرده و باعث تسهیل حرکت مفصل می‌شود. در شرایط آرتروز زانو، سطح اسید هیالورونیک کاهش می‌یابد که باعث کاهش خاصیت روان‌کنندگی مایع مفصلی و افزایش سایش و درد در مفصل می‌شود.
تزریق HA به مفصل زانو، به عنوان روشی برای بهبود خاصیت ویسکوزیته مایع سینوویال و کاهش سایش مفصلی عمل می‌کند و به این ترتیب، درد و خشکی مفصل را کاهش می‌دهد. این ماده به عنوان یک ویسکوز افزا نیز شناخته می‌شود و می‌تواند با حفظ روانی مفصل به بهبود حرکت زانو کمک کند.
چرا ترکیب PRP و HA موثر است؟
با وجود اینکه PRP و HA به‌طور جداگانه نیز در درمان آرتروز زانو استفاده می‌شوند، ترکیب این دو ماده به عنوان یک روش جدید برای دستیابی به اثرات هم‌افزا معرفی شده است. ترکیب PRP و HA به این صورت عمل می‌کند که هر کدام از این دو ماده از طریق مسیرهای متفاوت به بهبود وضعیت مفصل کمک می‌کنند و اثرات درمانی یکدیگر را تقویت می‌نمایند.
🔸🔹کاهش التهاب و ترمیم بافت‌ها با PRP: فاکتورهای رشد موجود در PRP می‌توانند به ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده کمک کرده و التهاب را کاهش دهند.
🔸🔹بهبود ویسکوزیته و کاهش سایش مفصلی با HA: HA می‌تواند خاصیت روان‌کنندگی مایع مفصلی را تقویت کند و باعث بهبود حرکت مفصل و کاهش خشکی و درد شود.
🔷🔷با این حال، شواهد بالینی نشان می‌دهد که ترکیب PRP و HA نسبت به استفاده از HA به‌تنهایی اثربخش‌تر است اما برتری خاصی نسبت به PRP به‌تنهایی ندارد. این امر به این معنی است که اگرچه ترکیب این دو ماده می‌تواند مزایای زیادی داشته باشد، اما در مقایسه با PRP به‌تنهایی تفاوت چشمگیری ایجاد نمی‌کند. با این حال، استفاده از ترکیب PRP و HA به دلیل کاهش عوارض جانبی و افزایش ایمنی، انتخاب مناسبی برای بسیاری از بیماران مبتلا به آرتروز زانو محسوب می‌شود.
مطالعات و شواهد بالینی
بر اساس مرور سیستماتیک و تحلیل داده‌های مطالعاتی، نتایج نشان داده است که استفاده از ترکیب PRP و HA در بیماران مبتلا به آرتروز زانو منجر به بهبود نتایج گزارش‌شده توسط بیماران می‌شود. این بهبود شامل کاهش درد، افزایش حرکت و بهبود عملکرد مفصل است.
در برخی از مطالعات، تفاوت‌های آماری در نتایج بین استفاده از PRP و HA و ترکیب این دو ماده مشاهده شده است. به عنوان مثال، در مطالعات مقایسه‌ای، درمان ترکیبی نسبت به HA به‌تنهایی مؤثرتر بود. این نشان‌دهنده تأثیر مثبت درمان ترکیبی در مقایسه با درمان‌های معمول HA است. اما در مطالعاتی که PRP به‌تنهایی به‌عنوان گروه کنترل مورد استفاده قرار گرفته بود، ترکیب PRP و HA برتری خاصی نسبت به PRP به‌تنهایی نداشت.
این نتایج نشان می‌دهد که در مواردی که استفاده از PRP به‌تنهایی امکان‌پذیر نیست یا بیمار نیاز به کاهش بیشتر عوارض جانبی دارد، ترکیب PRP و HA می‌تواند به عنوان یک گزینه مؤثر و ایمن مورد استفاده قرار گیرد.
پروتکل‌های رایج برای ترکیب PRP و HA
مقدار دقیق ترکیب پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) و اسید هیالورونیک (HA) بسته به شرایط بیمار، شدت آرتروز و روش درمانی انتخابی توسط پزشک متفاوت است. با این حال، برخی از پروتکل‌های عمومی و مقادیر رایج در مطالعات و درمان‌های بالینی به شرح زیر است:
🟢🔶حجم PRP: معمولاً بین ۳ تا ۵ میلی‌لیتر از پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) استفاده می‌شود. این حجم ممکن است بسته به روش تهیه PRP و تجهیزات مورداستفاده تغییر کند. پزشک متخصص، با توجه به نیاز بیمار، حجم مناسبی از PRP را برای تزریق آماده می‌کند.
🟢🔶مقدار HA: برای اسید هیالورونیک (HA) معمولاً از ۱ تا ۲ میلی‌لیتر استفاده می‌شود. اسید هیالورونیک‌های موجود در بازار با وزن مولکولی‌های مختلفی تولید می‌شوند که پزشک می‌تواند با توجه به تشخیص و شرایط بیمار، نوع مناسب را انتخاب کند.
🟢🔶نسبت ترکیب: در اغلب پروتکل‌ها، نسبت ترکیب PRP و HA به‌گونه‌ای تنظیم می‌شود که PRP بخش اصلی محلول تزریقی را تشکیل داده و مقدار کمتری از HA اضافه می‌شود. به‌طور مثال، ۳ تا ۴ میلی‌لیتر PRP با ۱ تا ۲ میلی‌لیتر HA ترکیب می‌شود.
🟢🔶روش ترکیب: در برخی موارد، PRP و HA قبل از تزریق به‌طور کامل با هم مخلوط می‌شوند و در یک سرنگ به مفصل تزریق می‌گردند. در روش‌های دیگر، HA و PRP به صورت جداگانه، اما در یک جلسه درمانی و پشت سر هم به مفصل تزریق می‌شوند. روش ترکیب و تزریق، بسته به نوع تجهیزات، پروتکل درمانی و تشخیص پزشک متفاوت خواهد بود.
نحوه استفاده از ترکیب PRP و HA برای بیماران
درمان آرتروز زانو با استفاده از ترکیب پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) و اسید هیالورونیک (HA) از مراحل دقیقی تشکیل شده است که به منظور افزایش اثربخشی و کاهش عوارض جانبی انجام می‌شود. در ادامه، این مراحل و مراقبت‌های پس از تزریق به‌طور کامل توضیح داده شده است:
مراحل درمان آرتروز زانو با ترکیب PRP و HA
🟢گرفتن خون از بیمار: ابتدا مقدار کمی خون از بیمار گرفته می‌شود. این خون معمولاً از ورید بازو گرفته می‌شود و برای فرآیند تهیه PRP به کار می‌رود.
🟢فرآیند سانتریفیوژ: خون گرفته شده در دستگاه سانتریفیوژ قرار داده می‌شود تا اجزای مختلف خون از یکدیگر جدا شوند. در این فرآیند، پلاکت‌ها که حاوی فاکتورهای رشد هستند، در یک لایه جداگانه تجمع می‌یابند و این قسمت به عنوان پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) شناخته می‌شود.
🟢ترکیب PRP و HA: پس از آماده‌سازی PRP، مقدار مشخصی از اسید هیالورونیک (HA) به آن اضافه می‌شود. نسبت دقیق ترکیب این دو ماده می‌تواند بسته به نیازهای خاص بیمار و تشخیص پزشک متفاوت باشد.
🟢تزریق به مفصل زانو: ترکیب نهایی PRP و HA به کمک سرنگ به‌طور دقیق به ناحیه مفصل زانو تزریق می‌شود. این مرحله تحت شرایط استریل و معمولاً در محیط درمانی با استفاده از تکنیک‌های تصویر‌برداری (مانند سونوگرافی) انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که تزریق در نقطه مناسب مفصل انجام می‌شود.
مراقبت‌های پس از تزریق
پس از انجام تزریق، پزشکان توصیه‌هایی برای بیمار دارند تا فرآیند درمان به بهترین شکل انجام گیرد و مواد تزریقی به خوبی جذب شوند:
🟢استراحت و کاهش فعالیت‌های سنگین: بیماران بهتر است پس از تزریق، از فعالیت‌های سنگین و فشارآور بر زانو مانند دویدن، وزنه‌برداری یا خم‌شدن‌های مکرر خودداری کنند. این کار به مفصل زانو فرصت می‌دهد تا بدون ایجاد آسیب یا فشار اضافی، مواد تزریقی را به‌خوبی جذب کند.
🟢استفاده از کمپرس یخ (در صورت نیاز): برخی از بیماران ممکن است پس از تزریق دچار تورم یا التهاب مختصر در ناحیه زانو شوند. در چنین مواردی، استفاده از کمپرس یخ به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه می‌تواند به کاهش التهاب و تسکین درد کمک کند.
🟢پیروی از توصیه‌های پزشک: بسته به شرایط بیمار و شدت آرتروز، پزشک ممکن است توصیه‌های خاصی مانند مصرف مسکن‌های بدون نسخه، انجام تمرینات ملایم یا فیزیوتراپی بدهد. رعایت این توصیه‌ها می‌تواند به بهبود سریع‌تر کمک کند.
🟢پیگیری درمان: در برخی موارد، پزشکان ممکن است جلسات بعدی تزریق را در فواصل مشخص توصیه کنند تا بهترین نتایج درمانی حاصل شود. بیمارانی که نیاز به پیگیری دارند، باید به برنامه‌های درمانی خود پایبند باشند و در موعدهای مقرر به پزشک مراجعه کنند.